Begin 2017 lanceerde het Arnhemse college van
Burgemeester & Wethouders (gesteund door SP, D'66 en CDA) het plan voor een
zogenaamde Creatieve Corridor. Die Creatieve Corridor, bestemd voor langzaam
verkeer, zou een verbinding moeten worden tussen het nieuwe filmhuis in het
oosten van de stad en Museum Arnhem in het westen.
Wij, de Werkgroep Behoud Blauwe Golven Arnhem en de
Werkgroep Monumentale Kunst van Erfgoedvereniging Bond Heemschut, juichen dat
plan nog altijd van harte toe.
Waar we niet voor juichen, is wat het college van B&W
als voorwaarde aan het plan verbond. Die voorwaarde was de sloop van Peter
Struyckens, uit de jaren zeventig van de vorige eeuw daterende
omgevingskunstwerk Blauwe Golven op het Roermondsplein.
Blauwe Golven zou plaats moeten maken voor een park. Dat
park, halverwege de Creatieve Corridor, zou plaats bieden aan een aantal paviljoens,
onder andere voor architectuurcentrum CASA, een skatebaan en andere
sportfaciliteiten.
De argumenten van
het college van B&W voor sloop
Het college van B&W voerde in 2017 de volgende argumenten
aan voor de sloop van Blauwe Golven en parkaanleg.
a) De
ontwikkelingen in de stad maakten een wijziging van het wegennet rond en door
Blauwe Golven noodzakelijk. Als gevolg van die noodzakelijke verkeersingrepen
zou ook een ingreep moeten plaatsvinden in Blauwe Golven. Aangezien Peter
Struycken daar niet aan wilde meewerken was sloop onvermijdelijk.
b) Sloop
zou een bron wegnemen van hittestress in de stad. Blauwe Golven, aldus B&W,
hield hitte vast en straalde die uit. Struyckens omgevingskunstwerk zou een
hitteschild en een 'bakplaat' zijn.
c) Het
college van B&W noemde nog een ander milieuvoordeel. Een park zou fijnstof
en de uitstoot van CO2 kunnen opvangen.
d) Een
park zou bovendien ruimte bieden voor ontspanning, ontmoeting, sport en
creatieve uitingen van Arnhemmers, met name op het gebied van graffitikunst.
e) Een
park zou lawaaioverlast verminderen.
f) Blauwe
Golven was voor iedereen zichtbaar aangetast door stof en vuil. Aan onderhoud
en schoonmaak werd, althans volgens het college van B&W, voldoende gedaan,
maar echt schoon zou het omgevingskunstwerk nooit kunnen worden.
g) Een
in september 2017 aangevoerd nieuw argument van B&W was de toestand van de betonstenen
waaruit Blauwe Golven is opgebouwd. Die zouden versleten en aan hun einde zijn
en zeker binnen veertig jaar vervangen moeten worden.
Haast, onzorgvuldige
procedure en niet door onderzoek van feiten onderbouwde argumenten van B&W
Zijn de hierboven opgesomde argumenten van het college
van B&W van Arnhem gebaseerd op gedegen onderzoek van de feiten? En was er sprake
van een gedegen procedure waarbij de tijd werd genomen om de zaak te onderzoeken
en te bespreken in de gemeenteraad, met bewoners van de stad en deskundigen van
buiten?
Ons antwoord op beide vragen is: nee. Het college van B&W
had grote haast. Een beslissing over Blauwe Golven zou aanvankelijk eind 2017
worden genomen. Het college van B&W probeerde de zaak er echter door te
drukken door de kwestie plotsklaps vlak vóór het zomerreces van 2017 op de
agenda te zetten. Dat laatste mislukte door protesten en het ingrijpen van de
gemeenteraad. Afgezien van de grote haast, was er nog meer aan te merken op de
door B&W gevolgde procedure. Waarom had de gemeente geen kunst- en
cultuurhistorische waardebepaling laten opstellen door een onafhankelijke
kunsthistoricus, zoals de rijksoverheid dat gewoonlijk doet? In het geval van
de Blauwe Golven gaat het immers om een gerenommeerde Nederlandse kunstenaar en
een internationaal bekend omgevingskunstwerk. Uiteindelijk gaf in april 2017 Erfgoedvereniging Bond Heemschut kunsthistoricus Jonneke Jobse de opdracht om een
cultuurhistorische waardebepaling op te stellen (te
lezen op ons weblog), maar wat ons betreft had het college van B&W van Arnhem
dat moeten doen. Uit de hele gang van zaken sprak onverschilligheid tegenover cultureel
erfgoed van na de Tweede Wereldoorlog en het ontbreken van de bereidheid om waarde
en betekenis van dat erfgoed te laten meewegen. Onzorgvuldig was het Arnhemse college
van B&W in onze ogen bovendien als het ging om de feiten. Een van die
feiten, of beter gezegd 'vermeende feiten', was de bewering van de
verantwoordelijke wethouder Gerrie Elfrink, dat Peter Struycken niet zou willen
meewerken aan de noodzakelijke veranderingen van het wegenplan.
Peter Struycken
wil wel degelijk meewerken aan aanpassingen van Blauwe Golven, aan een
paviljoen voor CASA en een skatebaan aan de oostzijde
Op de bewering van de wethouder, dat Struycken niet zou
willen meewerken aan noodzakelijke veranderingen, liet Peter Struycken al in
april 2017 in een brief aan de wethouder weten dat dat niet de waarheid was.
Veranderingen van het wegennet waren wat Peter Struycken betreft nu juist geen
probleem. Daarvoor voerde hij aan dat hij, bij het opstellen van het ontwerp
voor Blauwe Golven in de jaren zeventig, geconfronteerd werd met het feit dat
de betrokken wegenbouwers lange tijd niet zeker waren waar de wegen door en
langs Blauwe Golven precies zouden lopen. Voor dat probleem werd een oplossing
bedacht in de vorm van een simpele afspraak tussen Peter Struycken en de
wegenbouwers. Daar waar wegen zouden lopen, zouden geen Blauwe Golven zijn en
omgekeerd. Zijn ontwerp was dus van begin af aan ingericht op mogelijke
veranderingen van het wegennet, en ook nu, veertig jaar later, was dat niet
anders. Struycken verklaarde zich evenmin te willen verzetten tegen het door
het college gewenste paviljoen voor architectuurcentrum CASA. Ook dat paste
volgens Struycken binnen de opzet van zijn ontwerp. Peter Struycken verklaarde later
in 2017 wel bezwaar te hebben tegen een skatebaan op de noordzijde van Blauwe
Golven (bij de Oude Kraan), omdat dat het golfveld te veel zou aantasten.
Struycken voegde daar echter aan toe dat hij geen enkel bezwaar had tegen de
bouw van een skatebaan aan de oostzijde van Blauwe Golven.
Blauwe Golven geen
bron van hittestress of bakplaat, onderzoek bevestigt dat
Er was nog een door het college van B&W aangevoerd
argument voor sloop. Blauwe Golven zou een bron zijn van hittestress. Wat
klopte daarvan en had het college dat laten onderzoeken? Het antwoord is nee.
Daadwerkelijk onderzoek is door anderen uitgevoerd en dat onderzoek wijst juist
een andere kant op. Het RIVM deed onderzoek naar de hitte-eilanden in Nederland
en de resultaten van dat onderzoek werden in 2017 door NRC-handelsblad verwerkt
tot een hittekaart.
Op die hittekaart blijkt Blauwe Golven een betrekkelijk koele plek, in
tegenstelling tot de werkelijke hitte-eilanden in Arnhem, gevormd door de
binnenstad, het stationsgebied en de wijken Sint-Marten en het Spijkerkwartier.
Betonstenen van
Blauwe Golven in prima toestand en schoonmaken geen probleem
Peter Struyckens omgevingskunstwerk Blauwe Golven is
kortom geen bron van hittestress en geen bakplaat. Maar hoe staat het met de
betonstenen, zijn die binnen veertig jaar aan hun einde, zoals B&W beweert?
En is het omgevingskunstwerk nog wel schoon te krijgen?
In oktober 2017 werden op verzoek van de Werkgroep Behoud
Blauwe Golven Arnhem en de Werkgroep Monumentale kunst van Erfgoedvereniging Bond
Heemschut drie van de betonnen stenen uit Blauwe Golven geleend en onderworpen
aan een splijtproef. De gemiddelde splijtsterkte van de drie stenen die uit deze
proef tevoorschijn kwam, was 8,2 N(ewton)/mm². Dat is ver boven de aangeraden
splijtsterkte voor betonstenen van 3,6 N/mm². Dat de betonstenen binnen veertig
jaar aan het einde zouden zijn is dus niet aannemelijk. Volgens de ingenieur
die de proefneming begeleidde kunnen de stenen van Blauwe Golven nog wel een
paar eeuwen liggen.
Schoonmaken bleek in september 2017 niet echt een
probleem. Inderdaad Blauwe Golven is vuil en vergrijsd, maar dat is het gevolg
van het feit dat het omgevingskunstwerk al minstens een decennium niet meer
wordt schoongemaakt door de gemeente. De als gevolg daarvan ontstane vervuiling
is echter geen onoverkomelijk probleem. Op 22 september 2017 poetste een groep
kunstenaars en sympathisanten een stuk van de Blauwe Golven met borstels, koud
water en hier en daar wat biologische zeep. Wit werd opnieuw wit en ook het
blauw kwam helder terug. Schoonmaken is dus wel degelijk mogelijk, zeker als
dat zou gebeuren met daarvoor bestemd materieel.
Het geplande park
is geen park, maar een evenemententerrein
In weerwil van dit alles zou je nog altijd de voorkeur
kunnen geven aan een park. Voorstanders van zo'n park spraken eerder in 2017
van een beplanting van mossen, varens en andere bijzondere planten die Co2 en
fijnstof zouden neutraliseren en het Roermondsplein zouden herscheppen tot een ecologisch
verantwoordde rustplek. Spreken over een park, zoals het college van B&W
dat doet, werkt publicitair natuurlijk heel goed. Niemand is tegen de natuur en
de aura van rust en verantwoord milieubeheer dat ermee is verbonden. Maar komt
er, als het college zijn zin krijgt, daadwerkelijk een park dat je zou kunnen
beschouwen als een plek voor rust en natuur?
Wie het in opdracht van het college van B&W opgestelde
schetsplan voor het park leest, moet tot de conclusie komen dat de plannen toch
iets anders behelzen dan een park in de geijkte zin van het woord. Om te
beginnen rekent het plan af met voorstellingen van een milieutechnisch gedurfde
beplanting. Onder de afritten van de brug, aldus het schetsplan, zal niets
willen groeien door gebrek aan zonlicht en afdruipend water. Om die reden
voorziet het schetsplan onder de afritten een aantal voorzieningen. Aan de
oostkant komt een heuvel met daarin 180 parkeerplaatsen. Aan de noordkant
voorziet het plan in een aantal paviljoens, waaronder Showroom 2.0, en een
'hoogwaardige skatebaan'. Op de westelijke heuvel, zou plaats zijn voor een
uitkijkpaviljoen en aan de zuidkant ook nog eens voor een amfitheater. Dat
alles lijkt meer op een evenemententerrein dan op een park. Dat blijkt ook nog
eens uit de bewoordingen van het schetsplan. Daarin is onder meer te lezen: 'In
dit energieke gebied bieden we ruimte en mogelijkheden voor urban sports, maakindustrie, cultureel
en creatief ondernemerschap, kortom reuring en dynamiek.'
Wie afgaat op het schetsplan kan niet anders concluderen
dan dat er voor de bezoeker die uit is op rust in een park weinig plaats en
weinig rust zal zijn. De parkliefhebber zal zijn plek moeten vinden tussen
paviljoens, het niet aflatende verkeer over de af- en opritten van de
Mandelabrug, graffitikunst, een skatebaan en andere zogenaamde urban sports. Uitwijken naar het centrum
van het terrein is daarbij niet mogelijk. Het centrum zal volgens het schetsplan
worden ingericht als wateropvang en voor het publiek niet toegankelijk zijn.
Gesprekken,
bijeenkomst en schoonmaakactie
In de loop van 2017 hebben wij bovengenoemde argumenten
tegen sloop en voor behoud van Blauwe Golven via ons blog Behoud Blauwe Golven Arnhem
en sociale media naar buiten gebracht. In maart 2017 hebben we een petitie
opgesteld die via de website van Petities.NL
door 2095 personen werd ondertekend. We hebben met vertegenwoordigers van
politieke partijen in de Arnhemse Gemeenteraad gesproken en een rondleiding
over Blauwe Golven voor gemeenteraadsleden georganiseerd.
Op 22 september vond op ons initiatief een
informatieve bijeenkomst plaats in het auditorium van cultuur-, kennis- en
educatiecentrum Rozet in Arnhem. Sprekers op deze bijeenkomst waren Carel Blotkamp, kunstenaar en emeritus-hoogleraar
moderne kunst van de Vrije Universiteit Amsterdam, Sjarel Ex, directeur van Museum Boijmans Van Beuningen, Bernard Colenbrander, hoogleraar
architectuurgeschiedenis en architectuurtheorie aan de Technische Universiteit
Eindhoven, en Gijs Frieling,
muralist en coördinerend adviseur beeldende kunst van het Atelier
Rijksbouwmeester. De tekst van de toespraken van Carel Blotkamp, Sjarel Ex en Bernard Colenbrander zijn na te lezen op de website Behoud Blauwe Golven
Arnhem.
Aansluitend op de bijeenkomst in Rozet vond de al
genoemde schoonmaakactie plaats waarbij bleek dat Blauwe Golven, hoewel
vervuild door gebrek aan gemeentelijk onderhoud, met water en borstels kan
worden schoongemaakt.
De Arnhemse gemeenteraad:
motie Nieuwe Kansen
Hebben onze bemoeienissen, het verspreiden van onze
standpunten via sociale media en ons blog, onze acties en de gesprekken met
gemeenteraadsleden, resultaat opgeleverd? Het antwoord is: ja!
Op 25 september 2017 dienden de fracties in de Arnhemse
gemeenteraad van VVD, ChristenUnie, Arnhem Centraal, PvdA, GroenLinks, Arnhemse
Ouderen Partij en Partij voor de Dieren de motie Nieuwe Kansen in. Met steun van genoemde partijen en de partij
Verenigd Arnhem werd de motie aangenomen. De motie draagt het college van
B&W op om met Peter Struycken en met 'betrokken en deskundige partijen' om
de tafel te gaan. Daar moet gezamenlijk verkend worden of en op welke manier
Blauwe Golven ingepast kan worden in de plannen voor de Creatieve Corridor.
Mocht dat mogelijk zijn, dan vraagt de motie het college van B&W om het
voorstel voor de Creatieve Corridor op basis daarvan aan te passen en aan de
gemeenteraad voor te leggen. Een bespreking tussen de verantwoordelijke
wethouder, Peter Struycken, deskundigen en betrokken partijen heeft inmiddels
plaatsgevonden. Wat de wethouder met dit alles gaat doen en of hij met een
voorstel zal komen dat volgens de oppositie in de gemeenteraad daadwerkelijk
voldoet aan de geest van de motie, is een kwestie van afwachten.
28 december 2017
Namens de Werkgroep behoud Blauwe Golven Arnhem
Peter Nijenhuis
Namens de Werkgroep Monumentale Kunst van Erfgoedvereniging Bond Heemschut
Gerard van den Berg