vrijdag 26 mei 2017

ARNHEM EN DE KUNST VAN HET ONDERHOUD: PROJECT BLAUWE GOLVEN VAN PETER STRUYCKEN



Kunst in de openbare ruimte was voorheen hét geneesmiddel tegen alle ruimtelijke kwalen. De Blauwe Golven van Peter Struycken in Arnhem dreigen nu te worden verdrongen door het nieuwste geneesmiddel: groen.

Lees het artikel van Ton Verstegen op ArchiNed 

EEN PDF AANVRAGEN VAN JONNEKE JOBSE'S KUNST- EN CULTUURHISTORISCHE WAARDEBEPALING

Wat is de kunst- en cultuurhistorische waarde van Blauwe Golven, het uit de jaren zeventig daterende omgevingskunstwerk van Peter Struycken op het Arnhemse Roermondsplein dat nu met sloop wordt bedreigd? Op deze vraag geeft kunsthistorica Jonneke Jobse een antwoord in de waardebepaling die hieronder is te lezen. U kunt kosteloos een PDF van Jobse's Waardebepaling aanvragen door een mail te sturen naar behoudblauwegolvenarnhem@gmail.com o.v.v. Waardebepaling Blauwe Golven.

BLAUWE GOLVEN: EEN KUNST- EN CULTUURHISTORISCHE WAARDEBEPALING VAN HET OMGEVINGSKUNSTWERK VAN PETER STRUYCKEN OP HET ROERMONDSPLEIN IN ARNHEM (1974-1977)

Jonneke Jobse
Mei 2017

Aanleiding

De aanleiding voor het opstellen van deze waardebepaling vormt de door het college van B en W van de Gemeente Arnhem voorgenomen herinrichting van het langs de Rijn gelegen deel van de Arnhemse binnenstad. Het zich op het Roermondsplein bevindende omgevingskunstwerk van Peter Struycken zal in dit plan plaats moeten maken voor een park.(1) Struycken heeft het plein in de jaren zeventig met blauwe en witte klinkers het aanzien gegeven van een golvend wateroppervlak, bekend geworden onder de naam Blauwe Golven.
 De Gemeente Arnhem heeft aanvankelijk het plan geopperd om de aanwezige golfstructuur te handhaven en na de verwijdering van de bestrating met groen te beplanten. Peter Struycken heeft hiertegen op 1 maart 2017 in een brief geprotesteerd, zich beroepend op de auteurswet die de eigenaar wel het recht geeft een kunstwerk in de openbare ruimte geheel te verwijderen maar niet gedeeltelijk, aangezien dat een aantasting van het kunstwerk kan betekenen waardoor de kunstenaar reputatieschade kan oplopen. Hij heeft het college laten weten dat hij zich principieel zal verzetten tegen hergebruik van de golfstructuur omdat het een wezenlijk bestanddeel is van zijn omgevingskunstwerk.(2)
 Tijdens een raadsvergadering op 3 april 2017 heeft wethouder Gerrie Elferink te kennen gegeven dat een al geplande wegomlegging volledig behoud in de weg staat.(3) Hij wil de gemeenteraad vóór het einde van dit jaar laten beslissen over de sloop van het omgevingskunstwerk. De Werkgroep Monumentale Kunst van de Erfgoedvereniging Bond Heemschut heeft dr. Jonneke Jobse – kunsthistoricus en auteur van meerdere publicaties over Peter Struycken en de Arnhemse School – bij monde van de heer Gerard van den Berg verzocht een kunst- en cultuurhistorische waardebepaling op te stellen, met de bedoeling de besluitvorming van argumenten te voorzien en mogelijk een monumentenstatus aan te vragen voor Struyckens Blauwe Golven.

Noten
1 Zie inspiratiedocument Creatieve Corridor Arnhem (januari 2017). 
2 Zie http://behoudblauwegolvenarnhem/blogspot.nl. 
3 Zie https://arnhem.raadsinformatie.nl. 
Blauwe Golven 

Blauwe Golven 

De locatie van het omgevingskunstwerk
In 1965 werd door de gemeente Arnhem de Arnhemse Brugcommissie opgericht, die moest adviseren over een geschikte locatie voor de aanleg van een tweede brug over de Rijn.(4) Gekozen werd voor een nieuwe oeververbinding bij het Roermondsplein, waar eerder een schipbrug had gelegen en een veerpont had gevaren. Het verkeerstechnische plan voor de herinrichting van het Roermondsplein werd in 1972 opgesteld door de Dienst Gemeentewerken, waarna de Directie Bruggen van Rijkswaterstaat de bestekken en tekeningen leverde voor de betonconstructies van de brug en de op- en afritten. Het definitieve ontwerp kwam in 1974 gereed. Drie jaar later, op 17 december 1977, kon de Roermondspleinbrug officieel in gebruik worden genomen.
 De sinds 1987 naar Nelson Mandela vernoemde brug bestaat in feite uit twee tegen elkaar gelegde bruggen: één voor het particuliere autoverkeer en één bestemd voor openbaar vervoer, fietsers en voetgangers. Komend vanuit het zuiden wordt de automobilist via een enorm ovaalvormig verkeercircuit, dat het hoogteverschil tussen brug en oever moet overbruggen, naar de binnenstad en in oostelijke en westelijke richting geleid , terwijl het openbaar vervoer en de fietsers aan de oostzijde van het plein rechtstreeks noordwaarts rijden.
 Peter Struycken kreeg in 1974 van de gemeente Arnhem bij monde van A.J. Berkhout, wethouder Kunstzaken en voorzitter van de commissie Beeldende Vormgeving Openbare Gebouwen en Terreinen, de opdracht om het gebied onder de noordelijke op- en afritten van de brug beeldend vorm te geven. Het betreft een tussen de Rijnkade en de bebouwing langs de Oude Kraan ingeklemd driehoekig terrein met een afmeting van ongeveer 150 x 300 x 500 meter. Het door Struycken voor dit gebied ontworpen omgevingskunstwerk kwam eind 1977 gereed.
 De opdracht maakte deel uit van een omvangrijker project. Tussen 1972 en 1975 was Struycken ook verantwoordelijk voor de vormgeving van de kademuur tussen de Oude Rijnbrug en de Roermondspleinbrug en van een parkje naast het Provinciehuis. Bovendien werd hij in 1974 belast met de vormgeving van de kademuur aan de rivierzijde van het Roermondsplein. De uitvoering hiervan werd in 1975 voltooid.

Noot
4 Gegevens over de totstandkoming van Blauwe Golven zijn ontleend aan de notulen van de Commissie Beeldende Vormgeving Openbare Gebouwen en Terreinen van de Gemeente Arnhem (Gelders Archief, Arnhem) ; R. Brouwers, ‘Stedebouwkundige woonsituatie geklaard: Struycken in plaats van struiken. Kunst in het groot brengt Arnhem en Rijn weer samen’, Wonen – TA/BK, (1977) 8, pp. 4-10; P. Struycken, ‘Beeldende vormgeving van de Rijnkade en de terreinen onder de Roermondspleinbrug te Arnhem’, in: tent.cat. Struycken. Beelden en Projecten, Otterlo (Rijksmuseum Kröller-Müller) 1977, pp. 41-45; J. Vredenberg, ‘De “Blauwe Golven” op het Roermondsplein in Arnhem’, Arnhem De Genoeglijkste, 18 (1998) 4, pp. 173-177.

donderdag 18 mei 2017

ARNHEM HEEFT MET BLAUWE GOLVEN EEN KUNSTLANDSCHAP DAT ZIJN WEERGA NIET KENT

Berndnaut Smilde, Nimbus
PETER JORDAAN PLEIT VOOR BEHOUD

In juni 2017 opent in de Arnhemse binnenstad Collectie de Groen, een particuliere collectie van hedendaagse kunst. Peter Jordaan, samen met Marjolein de Groen initiatiefnemer van Collectie de Groen, sprak zich op de bijeenkomst van 16 mei van het Arnhemse architectuurcentrum CASA uit voor behoud van Peter Struckens Blauwe Golven.

VAN BLOEDPROP TOT PARK
Peter Jordaan

In de programmamail voor vanavond van Ton Schulte wordt Hans Jongerius aangekondigd als voorstander van verandering. Ik ben voorstander voor herstel en waardering van de blauwe golven en anderen zijn voorstander van afbraak.

ik hoop niet dat Ton denkt dat ik, van VOOR de blauwe golven tegenstander van verandering ben. En alles bij het oude wil laten. Daar gaat het niet om. Voor alle duidelijkheid: Blauwe golven die blijven of gesloopt worden, dat heeft niets te maken met verandering. Mij gaat het vooral om de toon die gezet is in het hele spel rondom het werk van Peter Struyken.

Die golven van Peter Struyken trotseren al bijna vijf decennia alle stedenbouwkundige ingrepen die Arnhem heeft ondergaan.
Zij liggen daar, ooit schoon, blauw en wit houden de golven fier stand.
Maar als het aan de visionairs en beslissers ligt zijn de golven uitgerold.
Zij moeten plaats maken voor een bruisende creatieve corridor.
En daar past geen blauwe golf in.
Zijn de blauwe golven dan een slecht mislukt beeld? Nee want een slecht beeld laat je geen veertig jaar liggen, zelfs Arnhem doet dat niet.
Zijn de blauwe golven gedateerd? Nee, want het beeld roept nog steeds genoeg controverse op.
Zijn de blauwe golven een schoonheid om te zien? Nee, nu zeker niet, het plein is de afgelopen decennium aan z’n lot overgelaten en ligt er zwaar vervuild bij